Soti 17 pou rive 19 Oktòb 2024, vil Okay te akeyi Symposium Gran Sid la, ki te fèt nan Inivèsite Piblik Sid Okay (UPSAC). Evènman sa a make yon etap kle kote sitwayèn ak sitwayen zòn sa a, ki souvan neglije, te pran pawòl. Nan bout 3 jou refleksyon sa yo, yo mete deyò yon manisfès ak sèt (7) gwo rekòmandasyon ijans, ki pote pa sosyete sivil la, aktè ekonomik yo, inivèsitè ak reprezantan kolektivite teritoryal yo.
Yon Gran Sid atè, men ki chita doubout
Depi tranblemanntè 2021 lan, penensil sid peyi a (Depatman Sid, Nip, Grandans) ap lite pou leve kanpe. Ensikirite k ap ogmante nan zòn metwopolitèn Pòtoprens izole l plis toujou. An 2023, yon etid FAES te montre plis pase 65 % enfrastrikti piblik ki te domaje nan Gran Sid la poko janm refè. Dapre IHSI (Institut Haïtien de Statistique et d’Informatique), plis pase 78 % popilasyon an ap viv nan lamizè.
Sekirite ak konektivite: priyorite pou viv
Premye demann lan klè: retabli sekirite nasyonal la. Se pa yon revandikasyon rejyonal sèlman, se yon kesyon siviv nasyonal. Men pou pèp Gran Sid la, sekirite pa ka separe ak mobilite ak aksè.
Pa egzanp, RN2 ki se sèl gran wout ki konekte Sid ak kapital la, toujou bloke. 87 % transpò komèsyal ant Pòtoprens ak Gran Sid pase sou wout sa, dapre Ministè Travay Piblik. Chak jou bloke sou li ka koute jiska 500 000 dola ameriken nan ekonomi rejyon an.
Pò, ayewopò, wout: venn ki bouche nan yon teritwa izole
Manisfès la mande relouvri pò Sen Lwi di Sid ak Miragwàn. Pò Miragwàn, ki ta dwe estratejik, pa fonksyone nòmalman depi yon dekrè 2018. Chanm komès lokal estime si de pò sa yo fonksyone a plen kapasite, yo ta ka bese pri lojistik enpòtasyon yo nan zòn lan pa 35 %.
Sou zafè ayewopò, yo mande pou longè pist ayewopò Antoine Simon Okay ogmante. Dapre Sant Analiz Ekonomik Rejyonal, si ta genyen yon ayewopò entènasyonal nan Sid, li ta kapab atire 250 000 a 400 000 vizitè pa ane, sa ki ta mete jiska 80 milyon USD nan ekonomi lokal la sou 5 an.
Enfrastrikti wout: 11 aks vital yo bliye
Manisfès la site 11 wout enpòtan ki dwe repare ak lajan FER (Fonds d’Entretien Routier). Wout sa yo sèvi pi gwo zòn pwodiksyon agrikòl ak lapèch yo. Si yo ta reamenaje, MARNDR (Ministè Agrikilti) estime pwodiksyon agrikòl Gran Sid la ta ka ogmante pa 42 % jiska 2027.
Yon apèl estriktiran pou desantralizasyon ekonomik
Pati ki pi estratejik nan manisfès la se demann pou desantralizasyon bidjè leta. Transfè FGDCT (Fonds de Gestion et de Développement des Collectivités Territoriales) nan men leta bay komin yo ta reprezante yon chanjman istorik. Jodi a, mwens pase 3 % nan bidjè nasyonal la ale dirèkteman nan kolektivite lokal yo.
Si refòm sa a aplike, nan 5 ane, chak komin Gran Sid ta ka jenere lokalman ant 1 ak 3 milyon USD pa ane atravè taks sou tè, valorizasyon resous natirèl, ak kreyasyon zòn franch (touris, agrikilti, lapèch).
Konklizyon: yon manisfès oswa yon plan wout?
Manisfès sa a pa senpman yon lis demand. Se yon plan aksyon desantralize, klè, ki gen estrikti ak chif ladan l, ke aktè sou teren mete sou pye. Se aplikasyon li ki pral depann de volonte Leta Ayisyen, men tou de repons patnè entènasyonal yo, ki souvan twò santre èd yo sou kapital la.
Manlfèst Symposium Gran Sid la