Nan dènye ane sa yo, depi Leta Ayisyen, ansanm ak konplis li yo ak koutye etranje li yo, chwazi bloke sistèm renouvèlman aparèy politik peyi a, “nèf la” — wi, li menm — vin atire anpil bri nan chodyè politik sal Ayiti a. Men pote bonè bay pèp la, ede l repran tan li pèdi nan diskisyon san sans ak san itilite, se yon lòt koze nèt. Sa, se yon verite.
Nou sonje gwoup G-9 an Fanmi ak Alye nan Krim.
Yo mete l sou pye sou gouvènman Jovenel ak Jout, premye minis la — yon figi medyeval, pale anpil, e ki pa vle wè okenn fòm efikasite — ansanm ak bann kriminèl ki te konn touye youn lòt pou moso tè « louvri » pou biznis dwòg, zam, bal, ògàn, fanm ak timoun, jan chèf gran kriminèl yo te vle l. Gwoup sa a te vin pi fò, ak plis zam, plis moun, plis koneksyon.
Tapi wouj ONU te la… Reprezantan Nasyonzini an Ayiti te menm di gwoup sa a ka sèvi, li ta itil, li nesesè, pou mete lòd… Sa vle di, ogmante kantite kidnapin pou lajan, elimine yon pati nan klas mwayèn ki pa t sal ak 29 lane laterè Duvalier yo, epi detwi rèv yon pèp ki vle plis Libète ak Demokrasi ki pa fo ni triche.
Yo te pran bon nòt! Depi lè sa, G-9 louvri dan l, grif li, tantakil li sou katye popilè ak zòn estratejik nan kapital la ak lòt depatman, mete ekonomi an sou jenou, touye lavi sosyal kote li pase.
“Chodyè fè” ki se Leta a, bay plas li bay “chodyè bwa” ki se yon melanj malandren, kriminèl ak vyolan ak non ki bay kè sote, ki menase, e ki egzekite menas yo fasil-fasil, kidnape lajounen, di se yo ki fè l, touye moun san pinisyon, epi pran glwa pou sa sou tout rezo sosyal.
Pire toujou! Yo ede “mèt, patwon” peyi a, ki gen plis pase 100 an, mete fen nan youn nan dènye kreyasyon yo (gouvènman imoral Ariel Henry a) ki te vin ankonbran… Yo di yo vle tounen pati politik ak yon non twonpe, pèp la rele l pito: “Viv nan san ak sann.”
Antretan, yo mare ak yon ansyen kondane kache nan Grandans, ap pale revolisyon, ap reve revolisyon… Sa se pwojè yo?
Revolisyon? Ki revolisyon? Ankò yon lòt? Peyi a plen ak revolisyon ki mennen l sou falèz doulè, difisil pou remonte. Ki pwojè? Fè pèp la pè? Fè l kite zòn li pou kouri al viv nan kan deplase kote yo sibi britalite chak jou? Ki pri nou peye pou revolisyon sa? Yon egzil entènen san fen!
Kilès ki pale de revolisyon?
Pòtpawòl kriminèl sa yo itilize pawòl brital, konfizyon, pou vann yon “pwojè politik” ki pa egziste… sof nan tèt li ki se yon tèt vakabon “libere, dezòd.”
Yon lè se sistèm nan yo vle kraze. Ki sistèm sa?
Menm sistèm ki te bay yo zam, lajan, sekirite ak pwoteksyon?
Yon lòt lè se Jovenel yo vle vanje. E, daprè yo, tout Ayisyen — san distenksyon koulè, laj, sèks, klas, ni fonksyon — koupab nan asasina sa. Yo di, si tout moun dwe mouri pou Jovenel repoze an pè, y ap fè sa san remò!
Bourgeois, milat, arab, oligar yo — ansyen patwon dirèk oswa endirèk yo — se soufrans yo nan jounen, ak zanmi yo lannuit, annatandan lòd pou maltrete moun ki vin chante kantik nan lòd mawon ak bizango… Yon mafya san pitye, byen konekte ak rezo entènasyonal.
Nan mitan trajedi san parèy sa, leve yon lòt bèt: yon dragon ak nèf tèt, fèt pa politisyen miyop e mete sou mache pa negosyatè rejyonal ki ap travay pou patwon bouke ak kriz ki pa janm fini… nan yon peyi ansyen esklav te vle konstwi kòm modèl libète pou limanite. Peyi a vin san san, ap mache tèt bese, dènye nan klas nasyon k ap chache geri mak kolonizasyon ak neokolonizasyon…
Echèk inisyativ sa — m pa vle di mo brital — klè, vizib depi premye jou. Nèf bouffon: 7 ap jete pye nan vid, 2 pa fè anyen, dèyè rido, pa janm travay ansanm, mete devan sèn politik pou mete medsin sou yon blese ki sou wout pou vin gangren… Foli nèt!
Inisyativ sa, kèlkeswa kantite patikil politik ki te sipòte l pou rezon yo di oswa pa di, pa pote menm ti kontantman bay pèp Ayisyen. Li vin pi mal ak kriz politik sa ki gen plis pase 70 lane. Tout evalyasyon sou premye ane gouvènman dragon nèf tèt la montre menm konklizyon: kriz estriktirèl Leta a, sitou sou plan sekirite ak politik, pa chanje ditou. Li vin pi grav.
Lage kò, mank vizyon, mank santiman dragon 9 tèt sa a, bay kouraj ak kouvèti pou G-9 ak ekip li a kontinye kraze sosyete a. Yo fè menm travay: toufe revandikasyon lejitim pèp la, mete l ajenou, antere rèv li pou jistis, byennèt moral ak materyèl pou tout moun…
Se pwojè mawon, imoral sa ki tise fil aksyon politik an Ayiti depi lontan, ak diskou boujwa entèlijans lokal ak entènasyonal, ak pawòl kache.
Men, soti nan fènwa kote patriyotis ak pwogrè te antere depi 13 Jèn Ayiti yo te desann ak zam an 1964, epi echèk geriya PUCH lan an 1969, yon limyè, menm si li fèb e li tranble, ap parèt: yon chimen rezistans kont lanmò pa gout ke dirijan de-fakto peyi a ak patnè ame yo mete sou nou… Yo se frè siame ak malè pèp Ayisyen!
Ann voye je sou rezistans Jèn yo nan Canapevè — yon ansyen katye klas mwayèn, pa rich anpil men diy.
Jèn, pwofesyonèl, kad Leta, sòlda nan lame malad sa, ouvriye, etidyan, elèv, chomè — yo leve pou di NON a babari òganize.
Yo deside rete nan katye yo pou pwoteje tèt yo, fanmi yo, timoun yo, zanmi yo, ak byen yo ki te konn difisil anpil pou jwenn.
Yo chwazi reziste kote lòt kouri pou sove po yo, swa pa mank mwayen, oswa mank kouraj ak òganizasyon.
Rezidan Canapevè fè sa tande byen wo, sou tout do kay. Yo reziste kont kochma k ap vale lòt katye kapital la