Diplomasi vin sèvi kòm menas : Ayiti pami presyon, viza, ak yon Konsèy ki pè pran responsabilite
Gen epòk nan listwa pèp yo kote verite a twò lou pou yo kache l anba diplomasi ak pawòl ki byen prepare. Ayiti ap viv youn nan moman sa yo. Lè korespondans diplomatik kit yo reyèl, kit yo modifye vin sikile sou rezo yo kote anbasad etranje sanble ap menase lidè tranzisyon an, preskri “sa pou fè, sa pou pa fè”, e menm dikte ritm politik peyi a, se pa sèlman yon eskandal. Se yon reveye brital sou maladi ki fin ronje n pandan plizyè dizèn lane : depandans politik ak feblès enstitisyonèl.
Se yon imilyasyon nasyonal tou lè ou remake presyon konsila yo tounen pi fò pase presyon konstitisyon, lè taks diplomatik yo vin pouse pi fò pase lwa peyi a. Nou rive nan pwen kote yon responsab peyi a pèdi viza, epi sèn politik la rantre an kriz, kòm si valè yon paspò etranje te vin pi enpòtan pase valè manda yon nasyon. Kisa sa vle di lè pi gwo sous frayè lidè yo se pa pèp la, se pa zak yo dwe pran, men yon e-mail oubyen yon mesaj WhatsApp sòti nan yon misyon etranje?
Nan sans sa, kriz ki antoure Konsèy Prezidansyèl Tranzisyon an pa etone. Olye enstitisyon sa a pran tan pou konstwi konfyans, mete liy klè, epi chita sou fonksyonman Eta a, manm yo prefere defile nan estidyo radyo ak televizyon tankou kandida k ap fè kanpay. Aparisyon yo vin tounen yon estrateji, yon mwayen pou yo modle opinyon piblik la, olye se rezilta ak vizyon ki ta dwe pale pou yo. Lè yon tranzisyon rive nan pwen kote imaj pèsonèl vin pi enpòtan pase stabilite nasyonal, se yon siy grav ke direksyon politik la pèdi.
Nan korespondans ki sikile yo, fraz etranje yo itilize montre pa sèlman entèvansyon, men yon nivo konfò nan presyon ki fè mal tande. Lè yon diplomat kapab di san anbigiite “sa a pa moman pou teste detèminasyon Etazini”, nou konprann klèman jan Ayiti pèdi kontwòl sou pwòp ajanda politik li. Sa pa t ap posib si lidè nou yo te gen kolòn vètebral diplomatik ki solid, si yo pa t tèlman atache ak benefis pèsonèl yon viza, oswa si yo te plis anrasinen nan prensip souverènte olye de kalkil pèsonèl.
Verite a se sa : yon peyi ki gen lidè ki pè pèdi viza pa ka mande respè kòm yon nasyon. Koulye a, diskisyon pa dwe menm sou kesyon si mesaj yo reyèl oswa manipile. Kesyon an se : ki jan nou rive nan pwen kote yon mesaj konsa kapab menm sanble plozib? Ki jan nou rive nan pwen kote diplomasi WhatsApp vin tounen zouti pou oryante oswa menase lidè ki ta dwe garanti diyite peyi a?
Ayiti merite pi plis pase sa. Merite yon tranzisyon ki chita sou prensip, sou transparans, sou klète, sou kapasite pou pran pozisyon san pè. Merite lidè ki pa kouri dèyè apwobasyon anbasad, men ki kouri dèyè solisyon pou pèp yo. Merite yon diplomasi ki pa bese zepòl, ki pa bat je, ki kanpe dwat.
Jouk lè nou rive la, tout rès la se mizik-mizik diplomasi, mizik estrateji, mizik manipilasyon pendan tan ap pase, e peyi a ap kontinye ap desann nan sak fèbès li. Men se pa predestinasyon. Se sèlman rezilta chwa nou ak feblès lidè nou yo. E si nou vle soti ladan l, fòk n kòmanse ak yon sèl verite fondamantal : Ayiti pa ka fè tranzisyon reyèl si lidè tranzisyon yo kontinye ap viv tankou vizitè pèmanan nan pwòp peyi yo.
Jean Launy AVRIL, Centre à la UNE