Ayiti ap viv youn nan pi gwo kriz sekirite nan istwa li. Lavi moun, libète yo, ak menm dwa fondamantal yo anba menas. Kidnapin, vyolans gang, ak enkapasite enstitisyon piblik yo rive garanti lòd fè Ayiti parèt tankou yon tèren san lwa. Nan yon moman kote laperèz ranplase espwa, li enpòtan pou n reflechi sou wòl sekirite piblik nan yon nasyon ak sou kijan nou ka chanje trajektwa peyi nou.

Sekirite Piblik: Yon Baz pou Chanjman

Sekirite piblik, nan sans li pi laj la, se kapasite yon Leta pou pwoteje sitwayen li yo, byen yo, epi garanti yon anviwònman ki pèmèt lavi piblik ak ekonomik devlope. Sa pa sèlman gen rapò ak repwesyon krim; li vle di kreye kondisyon ki diminye opòtinite pou krim fèt. Nan ka Ayiti, kote ensekirite tounen yon sistèm, aksyon dwe depase senp aplikasyon fòs: li dwe antre nan yon apwòch global.

Realite Ayiti: Yon Leta Kapitile

Kriz sekirite Ayiti a se yon sentòm echèk Leta a pou jwe wòl li kòm pwoteksyonè. Lè fòs sekirite yo (lapolis, lame) pa gen resous ase pou konbat gang ki pi ame pase yo, Lè otorite lokal yo pèdi kontwòl sou teritwa yo, sitwayen yo santi yo abandone. Kidnapin tounen yon endistri; zòn popilè yo, tankou Martissant ak Cité Soleil, kontwole pa gang olye de Leta. Tout sa montre jan sekirite piblik kraze.

Kisa ki fè diferans lan?

Pou chanje sitiyasyon Ayiti a, nou bezwen yon vizyon long tèm ki baze sou:

1. Rekonstriksyon enstitisyonèl: San yon sistèm jistis ak lapolis solid, sekirite ap toujou rete yon rèv. Leta dwe garanti fòmasyon, ekipman, ak entegrite nan sektè sekirite a.

2. Prevansyon ak opòtinite ekonomik: Lè jèn yo pa gen aksè a travay ak edikasyon, gang yo vin yon chwa atiran. Leta dwe kreye pwogram ki ofri altènativ reyèl pou jèn yo.

3. Kowòdinasyon entè-enstitisyonèl: Ministè Jistis, Ministè Edikasyon, ak Ministè Afè Sosyal dwe travay ansanm pou atake rasin pwoblèm yo.

4. Sipò entènasyonal: Ayiti pa ka rezoud kriz sekirite li a poukont li. Li bezwen sipò lojistik ak finansye nan men kominote entènasyonal la, men sa dwe fèt nan respè souverènte peyi a.

Kijan Sekirite Piblik Mare ak Devlopman?

Yon peyi san sekirite pa ka atire envestisman, ankouraje touris, oswa menm kenbe pwofesyonèl li yo. Anpil Ayisyen deside kite peyi a chak jou akoz vyolans, sa ki kraze kapital imen peyi a. Sekirite piblik se fondasyon pou tout lòt devlopman: li pèmèt ekonomi mache, lekòl louvri, ak demokrasi fleri.

Yon Refòm ak Kouraj

Refòm sekirite piblik Ayiti a ap mande kouraj politik. Otorite yo dwe pran desizyon ki ka difisil, tankou retire pouvwa gang yo, mete fen nan enpinite, epi envesti nan bon jan fòmasyon lapolis. Men plis pase tout, sitwayen yo dwe santi yo gen yon wòl nan batay sa a. Sekirite piblik pa ka yon afè Leta sèlman: li dwe yon efò nasyonal kote chak sektè angaje pou konstwi yon Ayiti ki pi sekirize.

Yon apèl pou aksyon

Ayiti pa ka rete nan yon eta kote pè ak dezespwa vin règ chak jou. Solisyon yo egziste, men yo mande volonte ak angajman. Pandan n ap reflechi sou avni peyi a, nou dwe sonje ke sekirite piblik se pa sèlman yon objektif; se yon kondisyon nesesè pou lavi, dignite, ak devlopman.

Jean Launy Avril
Editoryalis, Centre à la Une

By Centre à la UNE

Centre à la UNE se yon miltimedya sou entènèt ki te fonde 9 jiyè 2020. Li espesyalize nan bay nouvèl nan lang kreyòl, yon angajman ki reflete vizyon fondatè yo pou fè enfòmasyon pi aksesib pou kominote kreyòlofòn yo. Medya a genyen yon misyon pou enfòme, sansibilize, epi angaje moun sou sijè enpòtan nan sosyete a. Miltimedya sa a prezante atik, analiz, ak editoryal sou diferan domèn tankou dwa moun, politik, ak sosyete. Chak jou, editoryal li yo adrese pwoblèm enpòtan, souvan ak referans ak sitasyon otè ki enspire refleksyon pwofon sou kondisyon jèn Ayisyen yo ak sitiyasyon sosyo-politik Ayiti. Kòm yon medya angaje, li gen yon apwòch edikatif epi li chache ankouraje konsyans ak refleksyon nan mitan lektè li yo. Jounal sa a se tou yon espas pou kreyativite kote li prevwa pou ajoute caricatures k ap ilistre nouvèl oswa evennman k ap pase yo. Centre à la UNE se yon referans pou moun ki vle rete enfòme nan lang yo pi byen konprann. Nouvèl nou yo kredib e verifye ak yon rezo jèn jounalis profesyonèl e konpetan. Ou ka kontakte nou nan: journalcentrealaune@gmail.com e +549 351 262 7841