Ayiti, peyi zansèt nou yo, ap kontinye fè fas ak gwo defi ki pa sèlman rezilta eritaj listwa, men tou konsekans move desizyon, mank vizyon, e souvan, feblès nan liy lidèchip nou. Nan moman kote anpil nan nou ap tann solisyon ki soti lòt bò, tankou Etazini, Kanada, oswa Lafrans, li enpòtan pou nou poze tèt nou kesyon sa a: Kisa nou menm, kòm pèp, ka fè pou retire peyi nou nan eta sa a, epi sispann mete chay sa a sou do lòt nasyon yo?
Rekonsilyasyon ak inite nasyonal
Yon peyi pap ka devlope si li divize. Nou bezwen devlope yon konsyans kolektif ki pèmèt nou mete diferans nou sou kote pou n travay ansanm. Kreye yon espas kote tout aktè sosyal yo — lidè politik, òganizasyon sosyete sivil, ak sitwayen — ka fè yon dyalòg ouvè, apotrefi, epi san ajanda kache. Si nou pa kapab viv nan inite, nou pap ka rebati yon peyi ki solid.
Chanje mantalite: Vizyon pou pwòp tèt nou
Nou dwe sispann gade lòt peyi kòm « sovè » nou. Olye de sa, nou dwe chanje mantalite nou pou nou gade tèt nou kòm sove Ayiti. Sa vle di:
Ankouraje yon kilti kote pwodiksyon, travay onèt, epi inovasyon vin pi enpòtan pase favè pèsonèl oswa koripsyon.
Ranfòse respè pou lwa ak enstitisyon yo.
Pwomouvwa edikasyon ak konesans
Yon pèp ki gen konesans gen pouvwa. Nou bezwen revolisyone sistèm edikatif nou an:
Kreye pwogram fòmasyon pwofesyonèl ki prepare jèn yo pou mache travay la.
Mete resous nan rechèch, inovasyon, ak teknoloji pou fè Ayiti vin yon peyi ki ka pwodwi olye pou l ap depann sou enpòtasyon.
Bati yon ekonomi dirab
Nou dwe devlope yon ekonomi ki depann sou resous nou, ki ankouraje agrikilti, pwodiksyon lokal, epi ki diminye bezwen pou enpòtasyon. Nou gen yon tè rich, yon istwa fò. Men, san bon jesyon, resous sa yo ap kontinye gaspiye.
Angaje jèn yo
Jèn yo reprezante avni Ayiti, men souvan yo santi yo abandone. Nou bezwen mete yo nan pozisyon kote yo ka vin lidè, kote yo ka eksprime kreyativite yo, epi bay enèji yo pou chanje Ayiti. Li lè pou Ayiti rekòmanse batay pou jèn li yo rete lakay yo, olye pou yo fòse al chèche lavi lòt kote.
Mete fòs kolektif nou nan zafè devlopman
Pèp Ayisyen gen fòs ak detèminasyon. Ann itilize fòs sa a pou mete tèt ansanm pou bati kominote nou yo. Kote leta absan, kominote yo ka inisye pwòp pwojè devlopman yo — kit se nan konstriksyon lekòl, lopital, oswa enfrastrikti debaz. Fòs pèp la pi gwo pase fòs koripsyon.
Konklizyon:
Nou dwe konprann, Ayiti pa gen pèsonn lòt pase pitit li yo pou sove l. Menmsi yon sipò entènasyonal ka itil nan kèk okazyon, se noumenm, Ayisyen, ki dwe pran responsabilite tèt nou. Se atravè travay ansanm, chanje mantalite nou, ranfòse edikasyon ak enstitisyon, epi kwè nan kapasite nou pou fè chanjman, ke Ayiti ap rive retounen sou wout devlopman.
Nou se solisyon Ayiti! Ki premye aksyon oumenm ou prale pran pou Ayiti?
Jean Launy AVRIL, Centre à la UNE !