Eleksyon ameriken yo souvan konsidere kòm yon modèl demokrasi nan mond lan, tankou yon spektak politik ki reprezante « vwa pèp la ». Men, dèyè fasad sa a, gen yon reyalite pi konplèks ak yon lòt bò nwa, ki parèt ap souke konfyans moun nan modèl sa a kòm yon ideyal inivèsèl. Nan editoryal sa a, nou pral analize kèk mekanis ak defi nan eleksyon ameriken yo ki fè moun doute de modèl sa a kòm yon modèl yon flè kwè tout lòt peyi ta dwe suiv.
Dominans Elit yo ak Bipartis ki rigidifye
Etazini kwense nan yon bipartis kote pati demokrat ak pati repibliken kontwole tout sèn politik la. Sa fè lòt ti pati yo vin prèske enposib pou parèt epi vin gen fòs, tounen yon konpetisyon kote de (2) pati yo sanble sou anpil kesyon fondamantal. Sitiyasyon sa a sanble plis ak yon oligachi, kote elit ak gwo enterè finansye yo jwe yon wòl enpòtan nan fòme pwogram ak chwazi kandida. Moun òdinè yo, sitwayen yo, santi yo mwens enpòtan, vwa yo sanble pèdi fas ak pouvwa gwo konpayi ak gwoup presyon ki finanse tout.
Yon sistèm elektoral Konplike ak Inegal
Sistèm elektoral ameriken an gen anpil pwoblèm tou. Kòlèj Elektoral la, ki ta sipoze bay chak eta representativite, fè gen fwa kote yon kandida ka genyen prezidans lan san li pa genyen vòt popilè a. Mekanis sa a, ak jan chèz nan Sena a ak nan Chanm Reprezantan an distribye de fason ki pa egal, bay avantaj a kèk eta plis pase lòt, epi sa kreye inegalite ki fè gen anpil kritik. Sitwayen yo gen enpresyon ke vòt yo ka pèdi enpòtans, kite yo santi sistèm nan pa fonksyone byen.
Manipilasyon lè ak Represyon vòt la
Gerrymandering, ki se lè yo ranje kat elektoral yo nan avantaj yon pati, se yon lòt aspè ki fè anpil moun santi sistèm elektoral la pa jis. Lè yo defini lye elektoral yo estratejikman, pati ki gen pouvwa a manipile kat la pou asire yo genyen fasil, san respekte chwa reyèl votè yo. Ajoute sou sa, gen repwesyon vòt ki fèt kont kominote Afro-Ameriken ak Latin yo, kote yo mete anpil baryè pou yo pa ka vote, tankou chanje lè vòt yo oswa mande idantifikasyon difisil pou jwenn.
Yon demokrasi Spektak?
Kanpay elektoral ameriken yo, ak tout enpak medya yo ak diskisyon chofe yo, vin sanble plis ak yon spektak kote aparans pran plis plas pase vrè pwoblèm yo. Kandida yo tounen figi piblik, plis konsène sou imaj yo pase sou fon diskou yo. Kilt pèsonalite sa a fè moun wè yon demokrasi ki fokis plis sou imaj ak pèfòmans, mete konvèsasyon pwofon ak onèt sou bò kote.
Ki leson demokrasi Ayisyen ka Tire?
Nan peyi Ayiti, li enpòtan anpil pou nou reflechi sou egzanp sa yo ak sou kritik sa yo, paske demokrasi nou an ka aprann nan sa ki mache byen ak nan sa ki echwe nan modèl ameriken an. Lè n ap gade echèk yon sistèm ki parèt kòm « ideyal », Ayiti ka chèche bati yon demokrasi ki pi enklizif, transparan, ak reprezantan tout pèp la. Pou evite fè erè yon demokrasi elit ak santre sou lajan, li enpòtan pou nou konstwi yon demokrasi ki koute rèv ak bezwen popilè a, ki ka simonte baryè pou garanti yon reprezantasyon jis ak lib.
Kidonk, eleksyon ameriken yo, byen lwen pou parèt pafè, fè nou sonje ke demokrasi rete yon ideyal frajil. Si modèl sa a ka atire admirasyon, li mande tou yon vijilans kritik, ki enpòtan anpil pou tout pèp ki vle rive nan yon veritab souverènte.
Jean Launy AVRIL, Centre à la UNE !