Nan peyi tankou Ayiti, kote kriz sosyal ak ekonomik yo ap grandi, òganizasyon dwa moun ta dwe jwe yon wòl santral nan pwoteksyon ak pwomosyon dwa fondamantal moun yo. Men, reyalite a montre ke souvan òganizasyon sa yo konfwonte ak chwa ki difisil: yo dwe pran pozisyon kont enjistis pandan y ap kenbe onètete, men anpil fwa, enterè politik oswa pèsonèl ka detounen misyon yo. Nan editoryal sa a, nou pral egzamine kijan òganizasyon dwa moun ta dwe re-oryante wòl yo pou retounen nan misyon prensipal yo, ki se pwoteksyon ak defans dwa moun san patipri.
Wòl esansyèl òganizasyon dwa moun yo
Òganizasyon dwa moun yo te toujou prezante kòm vwa sa yo ki pa tande yo, anplis y ap asire ke dwa fondamantal, tankou dwa a lavi, libète, ak diyite chak sitwayen respekte. Nan kontèks Ayiti, ki gen yon istwa long enstabilite ak inegalite, òganizasyon dwa moun ta dwe patisipe aktivman nan ankouraje lapè, jistis, ak devlopman sosyal. Kòm Amartya Sen montre nan rechèch li yo, dwa moun pa jis yon konsèp moral; se yon zouti ki kontribye nan devlopman reyèl ak amelyore kalite lavi moun. Òganizasyon sa yo gen yon misyon esansyèl pou leve vwa moun yo e pou bay moun ki pi vilnerab yo espwa ak pwoteksyon kont abi.
Dezekilib ak devyasyon
Malerezman, nan anpil ka, òganizasyon dwa moun sa yo soti nan objektif inisyal yo. Olye pou yo kanpe solidman pou defans dwa moun, kèk ladan yo chwazi swiv enterè politik oswa ekonomik ki pèsonèl. Yon sitiyasyon konsa ka wè nan fason kèk òganizasyon konn bay priyorite a yon sektè politik oswa chache pwoteksyon pou benefis patikilye, olye pou yo fè yon travay onèt e ekilibre. Frantz Fanon, nan Les Damnés de la Terre, te montre kijan sistèm kolonyal ak enflans ekstèn yo ka enpoze yon dominasyon ki jwe kont moun ki vilnerab yo. Yon refleksyon sou analiz Fanon an pèmèt nou konprann kijan òganizasyon dwa moun yo dwe rete fidèl nan misyon yo e reziste nenpòt fòm manipilasyon.
Konsyans ak Responsabilite
Nan kontèks Ayiti, kote divizyon ak enterè pèsonèl yo souvan fò, li enpòtan pou òganizasyon dwa moun yo gen yon baz etik solid ki pouse yo defann verite ak jistis san patipri. Mary Robinson, ansyen komisyonè Nasyonzini pou dwa moun, te eksplike kijan òganizasyon dwa moun dwe evite fè patipri si yo vle kontribye nan devlopman dirab ak lapè. Se pa sèlman yon kesyon de prensip, men yon nesesite pou enstitisyon sa yo kapab ranfòse konfyans popilasyon an e rete konstan nan misyon yo. Lè yo rete endepandan, yo kapab devlope aktivite ki bay un bon rezilta pou kominote a.
Rèv yon Ayiti ki pi jis
Òganizasyon dwa moun Ayiti yo dwe kenbe misyon prensipal yo: pwoteje ak defann dwa moun nan tout sitiyasyon, san konsiderasyon enterè politik oswa ekonomik ki ka parèt. Travay òganizasyon sa yo ka gen yon enpak dirèk sou lavi moun lè yo pran yon angajman pou amelyore kalite lavi ak diyite moun yo. Pwomosyon dwa moun yo dwe yon angajman ki sensè, onèt ak san patipri.
Pou konklizyon, fòk òganizasyon dwa moun nan peyi Ayiti refè konfyans popilasyon an. Yo ta dwe tounen vwa sa yo ki pa tande yo ak kanpe solid nan defans dwa ak diyite chak sitwayen. Anplis, pou yon travay ki dirab, òganizasyon dwa moun yo ka pran enspirasyon nan refleksyon Paul Farmer ki te angaje l pou amelyore sante moun yo ak dwa yo, e li te montre kijan inegalite sosyal gen enpak dirèk sou dwa moun. Se yon apèl pou òganizasyon yo re-oryante travay yo pou Ayiti jwenn yon avni ki pi klè ak ekitab, yon avni kote dwa chak moun respekte epi pwoteje san okenn fòm patipri.
Jean Launy AVRIL, Centre à la UNE !