Jodi 18 novanm 2024 la, Ayiti ap make 221 lane depi viktwa Batay Vètyè a, yon jou ki senbolize kouraj, initè, e detèminasyon pèp ayisyen an. Se te dènye etap ki te mennen Ayiti nan endepandans, premye repiblik nwa nan mond lan. Men, pandan n ap selebre eritaj sa a, nou oblije mande tèt nou: Ki kote nou rive jodi a? Ki mesaj Vètyè ka pote pou Ayiti nan kriz?
Vètyè te gen nanm li nan initè, nan yon pèp ki te mete diferans yo sou kote pou goumen pou yon objektif komen: libète ak diyite. Jodi a, peyi a ap fè fas ak ensekirite ki fè l envivab pou anpil moun, yon kriz ekonomik ki kraze lavi chak jou, e yon enstabilite politik ki parèt san fen. Malgre tout sa, leson Vètyè yo rete vivan. Li montre nou fòs nou lè nou ini, lè nou gade pi lwen pase divizyon yo.
Pou reyalize sa, nou dwe chèche solisyon ki sòti nan menm lespri ki te gide zansèt nou yo. Se pa tan pou lage pwen dwèt youn sou lòt, ni pou chèche plis divizyon. Okontrè, se moman pou rekòmanse panse ansanm kòm yon pèp ki gen yon desten komen. Batay Vètyè montre nou ke okenn fòs etranje oswa kriz pa pi fò pase yon pèp ki ini pou yon objektif ki pi gran pase enterè pèsonèl.
Jodi a, gen yon nesesite ijan pou tout sektè nan sosyete ayisyèn lan — politisyen, sektè prive, òganizasyon sivik, ak sitwayen yo — leve kanpe ak menm detèminasyon sa. Nou dwe refòme sistèm ki echwe nou yo, mete edikasyon ak devlopman dirab nan sant priyorite nou yo, e konstwi yon vizyon kolektif pou yon Ayiti ki reflete rèv zansèt nou yo.
Vètyè pa t yon viktwa fasil; se te yon konba ki te mande sakrifis ak kouraj. Jodi a, nou bezwen menm kouraj sa pou fè fas ak defi yo. Fòk nou sispann wè Ayiti kòm yon « peyi san chapo, » epi kòmanse travay pou rekonstwi diyite nou kòm yon pèp ki fè mond lan sonje ke libète ak jistis posib, menm anba pi gwo opresyon an.
Centre à la Une envite tout Ayisyen sonje epi onore sakrifis ki te fèt 18 novanm 1803 la pou angaje tèt yo nan yon nouvo batay: yon batay pou lapè, devlopman, ak respè youn pou lòt. Ann kite jou sa a sèvi kòm yon sous enspirasyon pou nou sonje fòs nou kòm yon pèp ak pouvwa nou pou kreye yon Ayiti kote tout moun ka viv ak diyite.
Viv eritaj Vètyè! Viv Ayiti!
Jean Launy AVRIL, Centre à la UNE !